De Zwarte Zee in de Ootmarsumse visvijver
« TERUG
Zwarte Zee
Een eigenbouw van de bekende zeesleper, schaal 1 : 50


Lengte:
1570 mm
Breedte:
260 mm
Hoogte (boven waterlijn):
490 mm
Diepgang:
110 mm
Gewicht vaarklaar:
18000 gram
Motor:
Robbe Elt-Max 30G (met vertraging)
Schroef:
3-blad messing Ø 70 mm
Accu:
Varta lood 12V - 7 Ah
Maximum vaarsnelheid: 6 km/h
Trekkracht: 15 N (1,47 kg)
Besturing:
links/rechts, vooruit/achteruit, misthoorn, buitenverlichting, binnenverlichting
Bouwtijd:
circa 450 uur

Eens iets anders

Tussen de bouw van mijn vliegtuigmodellen door heb ik me ook laten verleiden tot het bouwen van een schaalmodel van de zeesleper "Zwarte Zee".
Eigenlijk aangestoken door een vriend, die mij vroeg hem te helpen bij de bouw van zijn schip (de Pegasus III van Graupner) ben ik er toe gekomen daarna ook een schip voor mezelf te bouwen. Dat het de Zwarte Zee werd, kwam omdat ik die fraaie zeesleper ooit al eens in het klein (schaal 1:100) had gebouwd (van Billing Boats). Nu moest het echter groter en meer gedetailleerd worden: Zwarte Zee schaal 1:50, lengte bijna 1,60 meter. Het leek me de ideale uitdaging!


Materiaalkeuze en bouw

De tekening had ik dus al en hoefde slechts één maal vergroot te worden.
Een bevriend meubelmaker bezorgde me het nodige hout voor een schappelijk prijsje. Gestart werd op een stevige vlakke bouwplank, een afgekeurde binnendeur. Hierop werd de kiel van 6 mm multiplex bevestigd. De elf spanten, ook van 6 mm multiplex, werden hier zuiver haaks op gelijmd, de gebruikelijke spantbouwwijze. Het uitvergroten van de tekening deed ik met een pantograaf, waarna de bibberige lijntjes, die dan toch onvermijdelijk ontstaan, met een schaatsmal direkt op het hout strak werden overgetrokken. De scheepshuid werd gevormd door stroken 2 mm dik vliegtuigmultiplex in breedtes van 5 en 10 mm. Voor de sterkst gekromde rompdelen werden de 5 mm stroken gebruikt.
De schroefas voor de Elt-Max 30 G motor (vertraging 4:1) werd direct ingebouwd en vastgelijmd met Stabilit Express. De nog ruwe romp kreeg vervolgens de nodige behandelingen: een laag polyesterplamuur, een laag tweecomponentenplamuur, metaalplamuur, enkele lagen hoogglanslak en tenslotte zwart afgespoten met een krasvaste waterafstotende satijnlak. De binnenzijde kreeg een behandeling met polyurethaanlak, die in spuitbusvorm in de handel verkrijgbaar is.
De romp was hiermee klaar en de opbouw kreeg nu de volle aandacht.
Al gauw bleek, dat het uitvergroten van een tekening toch niet genoeg was. Er rezen allerlei vragen over details.
Gelukkig kwam ik in contact met de modelbotenvereniging "Schelfhorst" uit Almelo, die (zoals het toeval het wilde) net drie Zwarte Zeeën hadden gebouwd. Zij konden mij aan veel details helpen en hadden zelfs dia's van de originele zeesleper op volle zee. Het leverde menig gezellig avondje op en zo werd mijn Zwarte Zee steeds completer.
Voor de afwerking heb ik veel gebruik gemaakt van afvalmateriaal. De bolders zijn bijvoorbeeld gemaakt van viltstiften, drukknopen en oude diaraampjes. De lantaarns zijn ook van viltstifthouders gemaakt, een tweetal sluitringetjes en een bolkopspijker bovenop. Een miniatuurlampje er in en klaar is Kees...
De schoorsteen is van balsa en karton vervaardigd, vele malen gelakt. De trappetjes zijn van karton, de masten van oude penselen.


De proefvaart

Hoewel het model nog niet helemaal gereed was, o.a. waren de relingen en sleepbeugels nog niet aangebracht, was ik erg nieuwsgierig naar het vaarbeeld en het effect van de 60 mm 3-bladige nylon schroef, de grootste die ik kon krijgen, maar die qua schaal nog te klein was.
In de badkuip had ik de waterdichtheid al uit getest en had ik het 7 kg wegende model met 11 kg loodrepen moeten verzwaren om de juiste diepgang te krijgen (110 mm onder de waterlijn).
Ondanks de wat te kleine schroef was het resultaat verbluffend. Na een laatste check moest ie dan maar.... Voorzichtig de stuurknuppel op "vooruit" en.... daar voer de Zwarte Zee statig weg van de aanlegsteiger. Eerst even wat bochten draaien, stoppen, langzaam achteruit, prima. Toen langzaam naar volle kracht vooruit. Een hoge boeggolf tot bijna tegen de ankers was het gevolg, een spoor van omwoeld water, geflankeerd door twee evenwijdige belletjesbanen achter het schip, gaven een prachtig gezicht. Het was werkelijk een lust voor het oog. Even later kabbelden de niet onaanzienlijke boeggolven tegen de beschoeiing van de Ootmarsumse visvijver. Ook de misthoorn en de verlichting functioneerden zoals het hoorde.
Om nog wat meer power te krijgen is later een 70 mm driebladige messingschroef toegepast. Op volle snelheid vooruit klimt daarbij de hekgolf tot bijna over de rand van het achterschip! Het sturen bij het achteruit varen is ook bij de Zwarte Zee een moeizame zaak. Het beste resultaat wordt verkregen bij zeer lage snelheid, hetgeen ook het meest natuurgetrouw overkomt.

Tot slot moet mij van het hart, dat het succesvolle resultaat zeker niet in de laatste plaats te danken is aan het door mijn vrouw getoonde begrip voor mijn modelbouwwoede; zij liet mij 10 maanden lang ruim 450 uur ongestoord aan het model bouwen.


De Zwarte Zee in ruwbouw klaar. De schroefas is al in de romp gelijmd.
Heerlijk in het zonnetje op het terras in de achtertuin:
De houten romp krijgt een laag gewapend polyesterplamuur. Kontakt met de huid van deze plamuur moet worden voorkomen.

De gemakkelijk afneembare opbouw zorgt voor een goede bereikbaarheid van de machinekamer. Op het voordek de reserveschroef.
Een blik op het voordek. De bolders zijn gemaakt van viltstiften, drukknopen en diaraampjes, satijnzwart geschilderd.
Ook met "afvalmateriaal" is een fraaie detaillering te realiseren. De reling is gesoldeerd van 0,8 en 1 mm staaldraad, dat een grotere stevigheid heeft dan messing. Daarna is alles zorgvuldig geschilderd.

De Zwarte Zee vlak voor zijn eerste echte proefvaart. Zoon Jeroen bekijkt het 18 kilo wegende gevaarte nog eens kritisch....

De Zwarte Zee in haar element. Een werkelijk stoer schip...



Aan de diverse reacties op deze pagina kan ik merken, dat de Zwarte Zee (eigenlijk Zwarte Zee IV) nog steeds volop in de belangstelling staat van modelbouwers.
Voor de liefhebbers heb ik nog wat extra informatie toegevoegd over de echte Zwarte Zee, in de vorm van 27 foto's van deze sleper in de haven van Rotterdam vlak voor een onderhoudsbeurt (vele jaren geleden) en wat foto's van de resultaten van andere Zwarte Zee modelbouwers:

  • Foto's van de echte Zwarte Zee in de haven van Rotterdam

  • Foto's van de resultaten van andere Zwarte Zee modelbouwers

  • Foto's van mijn Zwarte Zee model, 22 jaar na de bouw...

  • De kleuren van de Zwarte Zee volgens "Billing Boats"



  • Ruim 35 jaar na de bouw heb ik afscheid genomen van de Zwarte Zee. Het schip is in het voorjaar van 2017 verkocht aan een liefhebber, die zelf ooit enkele jaren op de echte Zwarte Zee heeft gevaren. Mijn model is dus goed terecht gekomen!